ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΙΟ - ΤΑΦΟΣ του ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ, ΜΝΗΜΕΙΟ στα Λιπάσματα

Στο σημερινό δημοτικό συμβούλιο συζητείται θέμα αδριάντα στον χώρο όπου βρίσκεται το ταφικό μνημείο του Θεμιστοκλή, στην περιοχή της Ανάπλασης, στο πρώην εργοστάσιο Λιπασμάτων 

Η εισήγηση στο συμβούλιο για το θέμα έχει ενδιαφέρον και είναι η εξής:

ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΙΟ

(ΤΑΦΟΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ, ΜΝΗΜΕΙΟ στα Λιπάσματα)

ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ

Στη Δραπετσώνα και στον χώρο του πρώην εργοστασίου Λιπασμάτων, βρίσκεται ένα ταφικό μνημείο του Θεμιστοκλή. Ο νικητής της μάχης της Σαλαμίνας Θεμιστοκλής, αρχικά δοξάστηκε από τους συμπολίτες του ωστόσο, ακολουθώντας την μοίρα πολλών ένδοξων τέκνων της Ελλάδας, κάποια στιγμή εξοστρακίστηκε. Διώχθηκε από τους αριστοκρατικούς αντιπάλους του και κατέφυγε στην Περσία για προστασία. Έμεινε στα απέναντι παράλια της Μικράς Ασίας και αυτοκτόνησε στη Μαγνησία, όπου και ετάφη, όταν ο Πέρσης βασιλιάς του ζήτησε να μετάσχει σε εκστρατεία εναντίον των Αθηναίων.

Κάποια χρόνια μετά τον θάνατό του, φίλοι του πολιτικοί και θαυμαστές του μετέφεραν τα οστά και έφτιαξαν ένα ταφικό μνημείο προς τιμήν του απέναντι από το σημείο όπου δοξάστηκε, στο σημείο που βρίσκεται στην έξοδο του λιμένα του Κανθάρου (του κεντρικού λιμανιού του Πειραιά) και απέναντι ακριβώς από την Ψυτάλλεια.

Το μαρτυρούν αυτό ο Θουκυδίδης, ο Παυσανίας και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς. Αυτόπτης μάρτυρας του Θεμιστόκλειου ήταν και ο Πλούταρχος. Ο χώρος του μνημείου με την ονομασία «Θεμιστόκλειον», βρίσκεται στην παραλία του πρώην εργοστασίου Λιπασμάτων που είναι καιρός πια να ονομαστεί “Ακτή Δραπετσώνας” και η περιγραφή του χώρου του ταφικού μνημείου από τον Διόδωρο τον Περιηγητή (κατ’ άλλους Θεόδωρο) που τον επισκέφτηκε κάποια χρόνια αργότερα δεν αφήνει την παραμικρή αμφιβολία. Λέει συγκεκριμένα ο Πλούταρχος για τον Διόδωρο

«Διόδωρος δ’ ο περιηγητής εν τοις περί μνημάτων είρηκεν, ως υπονοών μάλλον ή γιγνώσκων, ότι περί τον λιμένα του Πειραιώς, από του κατά τον Άλκιμον ακρωτηρίου, πρόκειταί τις οίον αγκών και κάμψαντι τούτον εντός, ή το υπεύδιον της θαλάττης, κρηπίς εστιν ευμεγέθης και το περί αυτήν βωμοειδές, τάφος Θεμιστοκλέους»

Στον χώρο και στο περιγραφόμενο σημείο υπάρχουν υπολείμματα του ταφικού μνημείου όμως χρειάζεται ανασκαφή για να βρεθούν τα αρχαία και να αναδειχθεί το σπουδαίο αυτό μνημείο. Για όσο καιρό λειτουργούσαν τα Λιπάσματα, το ταφικό μνημείο έμενε περιτοιχισμένο αλλά και καλυμμένο από χώματα, χημικά και απορρίμματα. Ευτυχώς όμως που υπάρχουν τα γραπτά των αρχαίων συγγραφέων, οι παλιοί χάρτες που δείχνουν την ύπαρξη του μνημείου (tombe) και αναφορές ανθρώπων όπως ο Ιάκωβος Δραγάτσης που κατέδειξαν και το μνημείο αλλά και τον ακριβή τόπο στον οποίο βρίσκεται.

Πρόσφατα επισκέφτηκε το μνημείο ο αρχαιολόγος και ερευνητής κ. Μέξης και αποκάλυψε πλάκα με επιγραφή που έχει χαραγμένα γράμματα που δείχνουν τον Θεμιστοκλή. Επίσης επισκέφτηκε τον χώρο και αρχαιολόγος της ΚΣΤ Εφορίας Αρχαιοτήτων και διαπίστωσε με τα ίδια του τα μάτια το πλήθος των ενδείξεων ότι εδώ είναι το Θεμιστόκλειο και για την ανάγκη να γίνει συστηματική ανασκαφή.

Διάφορες θεωρίες ότι ο τάφος μπορεί να βρίσκεται στην απέναντι ακτή της Φρεαττύδας εξακολουθούν να υπάρχουν μεταξύ αρχαιολόγων και πρέπει τάχιστα να ανασκευαστούν για να μην υπάρχει αμφιβολία ως προς την αναγκαιότητα της εκτεταμένης ανασκαφής.

Επιπροσθέτως, γαλλικός χάρτης των αρχών του 20ου αιώνα δείχνει καθαρά το σημείο που βρίσκεται το ταφικό μνημείο (στον προαναφερόμενο χώρο) και το ονομάζει “TOMBE DE THEMISTOCLES”

Πολλά οφείλει η Δραπετσώνα και το μνημείο στον κ. Ιακ.Χ.Δραγάτση, έναν ακούραστο ερευνητή της αλήθειας που στο βιβλίο του «Το Θεμιστόκλειον» (εκδ. Βασιλική Τυπογραφία Παφτάκη-Παπαγεωργίου 1906 βρίσκεται στο Αρχείο Μελετόπουλου). Όχι μόνο κάνει μια ενδελεχέστατη μελέτη που αποδεικνύει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι στον χώρο του εργοστασίου βρίσκεται το Θεμιστόκλειο αλλά παραθέτει και χάρτες και φωτογραφίες που δεν αφήνουν την παραμικρή αμφιβολία. Θαυμαστής και ο ίδιος του ανδρός αλλά και του άθλου του, γράφει ο Δραγάτσης σε ένα σημείο του βιβλίου του:

«Πάντων δ’ έσχατον, αφ’ ου εφθάσαμεν εις το τέλος του λόγου του περί του Θεμιστοκλέους θα ηδύνατό τις να είπη πόσον αρμόζει η θέσις, όχι μόνον προς τα γεγραμμένα, αλλά και προς αυτό τούτο προ του να ιδρυθεί δηλ. μνημείον τιμητικόν τοιούτου ανδρός, αλλά και τοιούτου γεγονότος αναμνηστικόν, όχι μόνον διότι ο τόπος, ως είπομεν, απανταχόθεν είνε σύνοπτος, αλλά και διότι κείται εις τόσον καλόν σημείον, ώστε και δια τους εισπλέοντας και δια τους εκπλέοντας και δια πάντα εκείθεν παριόντα και το στενόν της Σαλαμίνος να δεικνύει και το μέγεθος της νίκης του Θεμιστοκλέους να υπομιμνήσκη και το υπέροχον της διανοίας του ανδρός εις τον νουν να επαναφέρει, ου μην αλλά να κείται εκεί προσόψιος άλλων ομοίως εξεχόντων σημείων και μετ’ αυτών να αναπολή εις την μνήμην την όλην εικόνα των εκεί τελεσθέντων»

Β.-ΤΟ ΠΡΟΣΦΑΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ, ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Στον χώρο όπου βρίσκεται το Ταφικό Μνημείο του Θεμιστοκλή (Θεμιστόκλειο) ο Δήμος Δραπετσώνας έχει εκφράσει την πρόθεσή του, και κατά το παρελθόν (1998 και 1999) αλλά και πρόσφατα με αποφάσεις του δημοτικού του συμβουλίου (και τεχνικό πρόγραμμα 2010), και κατ’ επανάληψη στην παρούσα θητεία 2011-2013 να προχωρήσει στην προφύλαξη, προστασία και ανάδειξη του μνημείου. Παράλληλα έχει θέση σαν στόχο του τον επίσημο χαρακτηρισμό του χώρου που περικλείει το ταφικό μνημείο ως αρχαιολογικού. Διαχρονικά, πρόθεση του Συμβουλίου ήταν η ανάδειξη αυτού του αρχαιολογικού χώρου ώστε, εκτός από την διατήρηση της ιστορικής μνήμης, να συμπέσει και με μια αξιοποίηση του προς όφελος των κατοίκων της περιοχής.

Ήδη από πέρσι το καλοκαίρι ο χώρος έχει καταληφθεί από τον Δήμο και έχουν γίνει εκεί εκδηλώσεις δημοτικές ενώ άνοιξε η ακτή για τον κόσμο που έχει πλέον ελεύθερη πρόσβαση. Η δημοτική αρχή προγραμματίζει περισσότερα έργα εκεί, με χρηματοδότηση από τον ΟΛΠ ή το ίδρυμα Νιάρχου.

Η Επιτροπή ανάπλασης το καλοκαίρι του 2012 είχε υιοθετήσει πρόταση του κ. Κ.Τρέχα για δημιουργία ενός μνημείου, ανδριάντα του Θεμιστοκλή, στον χώρο αυτό. Ο αρχαιολόγος κ. Μέξης επίσης θεωρεί τον ανδριάντα αυτό αναγκαίο.

Ο Δήμος (το ΔΣ) πρέπει να πάρει απόφαση για:

Α.- Χαρακτηρισμό του Ταφικού Μνημείου του Θεμιστοκλή (του «Θεμιστόκλειου») ως Αρχαιολογικού Χώρου.

[αυτή η απόφαση δεν θα επιβαρύνει οικονομικά τον δήμο]

Β.- Δημιουργία ενός ανδριάντα του Θεμιστοκλή στον χώρο αυτό.

Το κόστος υπολογίζεται περίπου στο ποσό των 5.000 ευρώ +ΦΠΑ

Εφ’ όσον υπάρξει κατ’ αρχήν έγκριση από το ΔΣ, τότε θα υπάρξει σχετική εισήγηση για τροποποίηση τεχνικού προγράμματος και προϋπολογισμού